#020today: Tuinvogelteldag

Koolmees links, pimpelmees rechts: de namen van deze twee vogelsoorten hebben altijd in de titel gestaan van deze aquarel. En als vervaardiger is steeds uitgegaan van de kunstenaar Herman Henstenburgh. In het boek Maria Sibylla Merian & dochters (Zwolle, 2008) geeft auteur Ella Reitsma andere inzichten omtrent zowel de maker -kunsthistorisch zeer interessant- als over de aanduiding ‘koolmees’; dat de andere een pimpelmees is, staat niet ter discussie. De auteur vergelijkt hierbij de tekening van het Amsterdam Museum (boven) met een tekening in Parijs (onder). In deze blog gaan we vooral in op de vogelsoort.

“In de Fondation Custodia in Parijs wordt een ‘Vogelboek’ bewaard met tekeningen van onder meer Pieter Holsteijn, Jan Bronkhorst én van een anonieme kunstenaar. Die laatste tekening is in goede conditie en intens van kleur. De verf is licht, bijna transparant op het perkament aangebracht. De veertjes van de vogel met zijn groenblauwe kop zijn heel fijn met één haar van het penseel en met korte parallelle lijntjes getypeerd. De vogel is geen koolmees, ook al hangt hij als een koolmees aan de abrikozentak. Een koolmees heeft een zwarte streep, een soort stropdas, over zijn gele borst en een zwarte kop. De vogel lijkt meer op een suikerdiefje met zijn gekromd snaveltje en zijn helder gele borst. Suikerdiefjes komen in Zuid-Amerika voor.” Echter: “De witte plekken op de wangen en achter de kop zijn bij een koolmees noch bij een suikerdiefje exact zo te zien.”

Voor de identificatie van deze ‘vreemde vogel’ werd een beroep gedaan op vogelexpert Kees Roselaar. In het boek staat als bijschrift bij de tekening: ‘Abrikozentak met suikerdiefje (?)’.

Wat de kunstenaar betreft, geeft de auteur diverse argumenten om te onderbouwen dat zowel de tekening in Parijs als die in het Amsterdam Museum vermoedelijk zijn gemaakt door Maria Sibylla Merian (1647-1717). Citaat:

“Maria Sibylla Merian, die weinig signeert, plaatst haar vruchtentakken in Windsor, Parijs en Amsterdam diagonaal over het vlak. De boom waaraan de tak groeit is, zoals meestal het geval is bij afbeeldingen van vogels op takken, niet te zien. De Amsterdamse ‘vreemde Vogel’ is niet alleen van houding maar ook in de weergave en de kleurbehandeling bijna identiek aan die uit de Fondation Custodia. Beide zijn volgens mij door Maria Sibylla in de jaren negentig gemaakt en behoren tot dezelfde serie, waarvan er vier in de collectie in Windsor liggen. Ze tonen dezelfde diagonale compositie, vogels in actie op een tak met bloesem of vruchten, die bijvoorbeeld naar een insect pikken. De blaadjes van de tak zijn door vraat aangetast. Een kenmerk dat telkens in Merians werk terugkomt. Het lijkt een signatuur van het Merian-atelier.”

Het tropische vogeltje lijkt dus het meest op een suikerdiefje, maar of er een verdwaald exemplaar bij de Tuinvogeltelling gespot zal worden…?