Sinterklaas op Solder

Ons’ Lieve Heer op Solder dankt zijn naam aan de zolder waar koopman Jan Hartman in 1661 een Katholieke kerk liet verrijzen. Hij kocht het grachtenpand aan de Oudezijds Voorburgwal 40 en verbouwde de drie bovenste verdiepingen van het pand tot een kerk. Deze vanaf de gracht onzichtbare kerk was klaar in 1663 en was via een klein zijsteegje te betreden. Waarom die geheimzinnigheid? De Katholieke Hartman was genoodzaakt zijn geloof niet in het openbaar te belijden, aangezien Amsterdam in 1578 officieel gereformeerd was geworden. ‘Paepsche Vergaderplaetsen’ werden gedoogd, want de belijders brachten meestal geld in het laadje, maar liever niet in het volle zicht. Zij moesten hun toevlucht zoeken in zogenoemde schuilkerken. Ons’ Lieve Heer op Solder is er daar één van.

De kerk was gewijd aan de Heilige Nikolaas, de beschermheilige van de kinderen, zoals we allemaal weten. Maar hij biedt ook bescherming aan jonge vrouwen, huis en haard, reizigers en zeelieden. Dat laatste heeft de heilige misschien wel zo geliefd gemaakt in Amsterdam, de stad van de handelsvaart. Want voordat de schuilkerk werd gebouwd, was er in Amsterdam al een kerk gewijd aan deze heilige, namelijk de om de hoek staande Oude Kerk. Maar deze kerk werd gereformeerd en de schuilkerk nam diens positie over. Vanaf 1798 werden Katholieken niet meer achtergesteld en zij konden in de 19de eeuw openlijk hun geloof belijden. Toen in 1887 tegenover het station een grotere Nikolaaskerk werd gebouwd, werd Ons’ Lieve Heer op Solder het jaar daarop een museum.

Ook in Rusland is de heilige ongekend populair, zoals te zien is in de kleine tentoonstelling van Russische ikonen met de beeltenis van Sint Nikolaas uit de collectie van verzamelaar en expert Ingrid Zoetmulder. Deze vaak verzilverde schilderijen werden vereerd in de kerk en in huis en brachten de gelovigen dichter bij hun beschermheilige. Soms stond deze heilige nog dichterbij dan God de Vader zelf, afgaand op een Russisch gezegde: "Als God mocht sterven, dan hebben we altijd nog Sint Nikolaas". Ikoon betekent beeld in het Grieks en verwijst naar de vaststaande beeldformules in de schilderijen, kenmerkend voor het Orthodoxe geloof. Het staat vast hoe Nikolaas geschilderd moet worden en zo ziet hij er, heel herkenbaar, eeuwenlang uit. Ook wij hebben van deze favoriete heilige een herkenbaar ikoon gemaakt: al eeuwenlang weet de Goedheiligman kinderen bij de haard te verrassen met presentjes (of de roe!).