#020today: Rouwstoet op de Dam

Ook mijn zoon zag wel in dat zijn eerste teleurstelling over het ontbreken van een poppenkast ruimschoots goed werd gemaakt door het spektakel op de Dam, dus we konden de begrafenis rustig bekijken. Nu ben ik beslist niet de eerste die zout op alle slakken wil leggen bij historische drama's, maar er was iets wat me dwars zat in de hele scène. Iets wat echt niet klopte.

Het waren niet de foutjes en fouten in de kostuums of de bewapening. Datzelfde geldt voor het feit dat de regieassistent de pieken die de schutters meedroegen voortdurend aanduidde als speren. Een keer "het zijn toch geen indianen" mompelen en je bent er van af. Noch stoorde me het ontbreken van de Waag in de scène. Het gebouw dat op 18 maart 1677 een onbelemmerd uitzicht op het stadhuis (thans Koninklijk Paleis) verhinderd had. Je kan toch moeilijk verwachten dat het ding voor een dag filmen weer wordt opgebouwd.

Nee, er was iets anders aan de hand en het lag niet aan de details. Ik bekeek de scène nog wat langer: in een aantal grote slingerbewegingen ging de stoet van het Rokin naar de Nieuwe Kerk. Goh, dacht ik nog, het lijkt wel alsof ze niet weten hoe ze van het Rokin naar de Nieuwe Kerk moeten komen, er is toch geen enkele goede reden om zigzaggend de tocht over de Dam te maken.

De Ruyter kreeg een vorstelijke begrafenis. Een enorme stoet hoogwaardigheidsbekleders betoonde hem eer door mee te lopen in de stoet naar de Nieuwe Kerk. We weten gedetailleerd wie waar liep dankzij prenten zoals onderstaande die al snel na de begrafenis verschenen. Zie je nou wel, hoor ik u denken, ze liepen wel degelijk in een slingerbeweging van het Rokin naar de kerk. Nou, dat valt te bezien. Want of het was de gewoonte om bij begrafenissen van hoogwaardigheidsbekleders zich slingerend over de pleinen te begeven (zie bijvoorbeeld de begrafenissen van Maurits in 1625 of Amalia van Solms in 1675 in Delft) of er is iets anders aan de hand.

Stelt u zich nu voor dat u prentenmaker bent. U wordt gevraagd een grote begrafenisstoet in beeld te brengen en iedereen moet er op. En ga er nou eens even van uit dat de mensen in de stoet wel recht de Dam over staken naar de Nieuwe Kerk. Als dan de voorste in de stoet de kerk heeft bereikt is de achterste nog ergens op het Rokin. Dan moet je, als je als prentmaker de stoet natuurgetrouw wil weergeven, een wel heel langgerekte prent maken. Beter pas je de werkelijkheid aan aan de begrenzingen van een normaal blad papier. Hoe krijg je dan toch de hele stoet op de prent? Juist: door ze in een slinger door het beeld te laten gaan.

Bij film is dat natuurlijk niet beslist noodzakelijk, maar ik vermoed dat de makers zich door deze, of een vergelijkbare, prent hebben laten inspireren. Op de prent komt overigens de Waag ook niet voor, dus wellicht hebben ze hem daarom niet eens gemist? Het laat maar weer eens zien dat schilderijen en prenten niet klakkeloos te vertrouwen zijn op hun historische accuratesse. Vaak wordt de waarheid ingedikt of verdund in dienst van de compositie of, zoals in dit geval, om ruimte te bieden voor een ander soort historische werkelijkheid, namelijk: wie waren er in 1677 aanwezig op de Dam?

Is het erg dat de filmmakers in de truc van de prentenmaker zijn getrapt? Niet echt, als je tenminste bereid bent om de scène te zien als een interpretatie van de gebeurtenis, net als de prent. Als je met niets anders genoegen neemt dan "zoals het werkelijk geweest is", tja, dan niet, maar dan kun je misschien beter helemaal niet naar historische films kijken.

Bekijk de prent van Jan Luyken ook in de Collectie Online.