Renovatie van Het gemaal

Op 14 juni werd dit gevierd. Henk Vrolijk van het Wijkcentrum Ceintuur gaf een overzicht van het hele proces. Dijkgraaf Jan De Bont van Waternet onthulde het grote naambord en daarmee symbolisch de heropening.

Groen Gemaal

In april 2001 is het ecologisch kringloopproject Groen Gemaal in het park geopend. Het idee voor een ecologisch kringloopcentrum is afkomstig van vrijwilligers uit De Pijp van de werkgroep Natuur & Milieu van het wijkcentrum Ceintuur. In 1999 ontwikkelde de werkgroep het idee voor het ecologisch kringloopproject. Het vinden van een ruimte in de volgebouwde Pijp was echter niet eenvoudig. Het gemaalgebouw en het aangrenzende werfje in het Sarphatipark bleken geschikt en uitstekend te passen bij de groene functie van het park.

Buurtbewoners kunnen planten, stekken en zaden uit hun tuin of geveltuin komen ruilen of
weggeven. Bewoners die een geveltuin willen opknappen kunnen deze planten kosteloos meekrijgen. Er staan voorbeelden van een geveltuin en een vierkante meter moestuin. De vrijwilligers geven ook advies.

Het Groen Gemaal is open van dinsdag tot en met zaterdag van 13.00 tot 17.00 uur.
Telefoon: 020 664 1350.

Natuur&Milieuteam De Pijp
Gerard Doustraat 133
1073 VT Amsterdam.
Telefoon: 020 400 4503.

Gemaal, ontwerp en werking

Het gemaal, ontworpen in de chaletstijl, is voorzien van decoratief metsel- en houtsnijwerk. Het behoort tot de zeldzame, nog werkzame poldergemalen in Amsterdam uit de 19de eeuw en houdt nog altijd het water op peil. De architect van het gemaal is onbekend, mogelijk stadsarchitect J.C. Van Niftrik. Het heeft bakstenenornamenten en prachtig houtsnijwerk. De buitenkant doet vermoeden dat het een decoratief element van het park is, maar het gebouw vervult een belangrijke functie.

Werking van het gemaal

Om het water in de vijvers van het Sarphatipark te kunnen verversen, werd vanaf de Stadhouderskade via een ondergrondse buis water naar het park geleid. Een waterval voorzag de vijvers van vers water. Het gemaal voert nog steeds het overtollige water weg. Het is vooral gebiedswater, dus regen- en grondwater. Bij een tekort komt het uit de Singelgracht. Om de waterkwaliteit te verbeteren is een helofytenfilter van moerasplanten aangelegd, een zuiveringsmoeras waar het vijverwater doorheen gevoerd wordt.

Het Sarphatipark in het kort

Het Sarphatipark is een echt stadspark. Aangelegd in 1884 is het een rustpunt middenin De Pijp. Het stadsdeel heeft de afgelopen jaren groot onderhoud uitgevoerd. Dit was nodig omdat de bruggen, grasvelden en de waterkwaliteit van de vijvers slecht waren. Het monument voor Sarphati met de fonteinen is gerestaureerd. Het stadsdeel werkte (en werkt) samen met Waternet, de Provincie Noord-Holland en het Natuur en Milieuteam van Wijkcentrum Ceintuur (nu team De Pijp). Met gezamenlijke kennis en inzet wordt de natuurlijke kwaliteit van het park voortdurend verbeterd.

Ontstaan en ontwerp

In de tweede helft van de 19de eeuw begon Amsterdam uit zijn voegen te barsten. Er was een groot tekort aan woningen voor arbeiders. Om ruimte te creëren besloot de gemeente een grote woonwijk te laten verrijzen. Het aangewezen gebied lag ten zuiden van de Buitensingel, tussen de Boerenwetering en de Amstel: De Pijp. Sarphati had hiertoe al een aanzet gegeven en stadsingenieur Van Niftrik kreeg de eerste echte opdracht tot het maken van een ontwerp.

Van Niftrik ontwierp het park in de Engelse landschapsstijl: afwisselend, verrassend, geheimzinnig en schilderachtig. De vijvers vormen de spil. In 1885 is de bodem van het park klaar en kan de eerste boom geplant worden. Het monument voor Sarphati, in het midden van het park, wordt een jaar later onthuld. In 1888 krijgt het park officieel de naam: Sarphatipark, vernoemd naar Samuel Sarphati, de sociaal bewogen arts en initiatiefnemer.

Verschillende technieken zoals doorkijkjes, hoogte- en laagteverschillen in de beplanting zorgen voor de illusie van een groot park, compleet met bruggetjes, fonteinen en een waterval.

Bronnen:
De Pijp, Ton Heijdra, Uitgeverij De Milliano – Alkmaar, 1997\ groengemaal