Sommige lezingen gaan over het verleden, andere over het heden of de toekomst van de buurt. Elke keer is er een andere spreker. Vorige maand kwam de brugwachter in het café vertellen over zijn werk, volgende maand komt de architect van een van de grote nieuwbouwprojecten uit de buurt langs. Op 14 april mocht ik er iets vertellen, als conservator van het Amsterdam Museum (en bovendien buurtbewoner).
Ik had een aantal schilderijen opgediept uit de collectie van het Amsterdam Museum. Aan de hand van de afbeeldingen vertelde ik een en ander over de geschiedenis van de Houthavens en omgeving, en vroeg ik de buurtbewoners in de biljartzaal wat hun favoriete schilderij uit de selectie was. Er werd druk meegedacht – natuurlijk met één van die tachtig verschillende soorten biertjes in de hand.
Publiek bij de Houthavenlezing
De meeste van de schilderijen die ik toonde zijn niet te zien in het museum. De reden is eenvoudig: het museum heeft veel meer schilderijen dan beschikbare muren; het Amsterdam Museum beheert in totaal zo’n 90.000 objecten en die collectie groeit nog steeds. Vandaar mijn vraag: als de buurtbewoners één schilderij mochten kiezen dat in het museum opgehangen zou worden, welke zou het dan zijn?
Breitner scoorde bij alle aanwezigen goed, dat was al snel duidelijk. Gelukkig kon ik vertellen dat zijn grote en indrukwekkende schilderij ‘Heiwerk aan de Van Diemenstraat’ (1897) op dit moment te zien is in de tentoonstelling ‘De IJzeren Eeuw’ in het Amsterdam Museum. Dus die hoefde niet mee te doen aan de wedstrijd.
George Hendrik Breitner, 'Nieuwe Teertuinen', inv.nr. SB 6371
Maar dan waren er ook nog Breitners schaftende arbeiders (ook rond 1900) en de twee schilderijtjes van de Nieuwe Teertuinen, het uitzicht vanuit Breitners atelier op Prinseneiland. Na een stevige discussie tekende zich een meerderheid af voor de meest subtiele, meest sobere van de drie: ‘Teertuinen’ (rond 1900).
Het leek alsof we eruit waren. Tot iemand in de zaal zei dat het toch te gek zou zijn om voor een schilderij te kiezen waarop geen enkel schip te zien was. Zo’n uitzichtje van Breitner is natuurlijk leuk, maar het ging toch om de Houthavens? En wat is een haven zonder schepen? De zaal mompelde instemmend. We besloten ter plekke dat er niet één maar twee winnaars zouden zijn.
Nicolaas Pieneman, 'Houthavens', inv.nr. 644
De aanwezigen waren gecharmeerd van de ‘Silodam’ van Gineke Sikkens (2013), met het opvallende lichte, heldere blauw. Ook het zicht op de Haarlemmerhouttuinen van Raoul Hynckes (1918-‘19) deed het goed. Maar het winnende havengezicht kwam van Nicolaas II Pieneman, een prachtig klein schilderijtje gemaakt rond 1910. Met een titel die in zijn eenvoud niets te wensen overliet: ‘Houthavens’.
Organisator Lagendijk bood vriendelijk aan de twee schilderijtjes alvast in Café Westerdok op te hangen. Helaas, qua beveiliging en klimaat zit dat er voorlopig niet in. Maar mocht er weer eens een stukje muur vrij zijn in het Amsterdam Museum in een opstelling die met de Houthavens te maken heeft, dan weet de buurt in ieder geval wat er moet komen te hangen: Breitners ‘Teertuinen’ of Pienemans ‘Houthavens’. Het liefst allebei.
Bekijk hier de volledige PowerPoint presentatie.