Pakjesavond

We vieren het altijd uitbundig met ingenieuze surprises en lange gedichten in ons Sinterklaas gezelschap met vrienden, kinderen en oma. Ik had Jennifer Tosch uitgenodigd om een echte Nederlandse pakjesavond mee te maken. Jennifer is een Surinaams-Anerikaanse die een jaar in Nederland studeert en zich daarnaast bezig houdt met het ontwikkelen van een Black Heritage Amsterdam Tour. Tijdens een van de proeftochten van deze tour, kwam het gesprek – uiteraard – ook op Zwarte Piet.

Blackface

Net als de meeste expats verbaasde Jennifer zich hogelijk over de in haar ogen karikaturale verbeelding van zwarte mensen. “But this is blackface!”. Ik heb het al heel wat Amerikanen horen zeggen. Blackface is een zwart geschminkte man met rode lippen die optrad in de black (and white) minstrelshows. Met name in de 19de eeuw waren deze zeer populair in de VS. Onder invloed van de burgerrechtenbeweging in de jaren zestig van de 20ste eeuw verdween Blackface. Ik wilde Jennifer graag laten zien waarom Nederlanders zo dol zijn op het Sinterklaasfeest. Als een antropoloog tussen een vreemd volk observeerde zij onze gebruiken. Eerst zingen we sinterklaasliedjes. “Is there a specific order?” wilde onze gast weten. “So this is what you eat: pepernoten and marzipan and mandarins?”.
Ik had Jennifer verteld dat er op onze Sinterklaas avondjes nooit Zwarte Pieten komen, maar net deze keer had het vriendje van een van de kinderen besloten tot een verrassing. Eerst moest hij werken, maar hij kon op het laatste moment toch bij de pakjesavond zijn. Hij had zich verkleed en geschminkt als Zwarte Piet en verstopte zichzelf in een zak, die onder luid gejoel naar binnen getrokken werd. Een ongemakkelijk moment, zowel voor Jennifer als voor Zwarte Piet, die tussen de vertrouwde witte gezichten ineens een zwart gezicht in het gezelschap zag. Ik was opgelucht toen Piet na een half uurtje de schmink van zijn gezicht haalde.

Gedichten

Nadat de eerste surprise was uitgepakt, riep Jennifer uit dat het zo erg was voor de volgende. Niemand zou dit kunnen overtreffen. “Honey, you ain’t seen nothing yet” dacht mijn vriendin Ruth in wiens huis we pakjesavond vierden. Ik had een gedicht voor Jennifer gemaakt over Zwarte Pieten, met onder andere de volgende coupletten:

Schiphol already denied them access
it would cause the passengers too much stress
so now it’s only me there, a guy in a dress
well Jen, I will tell you frankly: I couldn’t care less

if my Pieten are black or red of blue
and I don’t need so many, just a few will do
but also without them I will survive
and frankly again: I would rather have a wife

Jennifer had voor mij een Amerikaans kerstgedicht bewerkt tot een Sinterklaas vers en ik kreeg dus de van kleur verwisselde Sint en Piet. Een mooi einde van de dag, die begon met een mail van Esther Schreuder, samenstelster van de tentoonstelling Black is Beautiful. Ze stuurde me een artikel uit de Groene Amsterdammer uit de jaren dertig waarin Melis Stoke zich beklaagt over de stereotype zwarten in reclames voor schoensmeer en aan het einde voorstelt om kinderen minder stereotype te laten denken door het dit jaar eens andersom te doen: een witte Piet en een zwarte Sint.

De volgende ochtend leidde ik kunstenaar Iris Kensmil rond in de Gouden Eeuw tentoonstelling in aanbouw en vroeg hoe haar Sinterklaas was geweest. Zij had ook een surprise gekregen met een zwart pietenmasker en een gedicht over de Zwarte Piet controverse. Piet surprises zullen de komende jaren ook wel een trend worden zolang die discussie doorgaat.