Elisabeth was het zevende kind van Nanoe, een voormalige slavin en concubine van een planter. Nanoe was vrijgekocht (‘gemanumitteerd’) door haar eigen kinderen, die zelf reeds vrijgekocht waren. Zo werd Elisabeth, Nanoe’s jongste kind, als vrije zwarte geboren. Daar is zij haar leven lang trots op is geweest.
Zakenvrouw
Ze woonde bij haar halfzuster Maria Jansz., die getrouwd was met de handelaar Frederik Coenraad Bossé. Ze leerde schrijven, rekenen en deed de administratie van Bossé. Elisabeth Samson was een uitstekende zakenvrouw en ze verwierf een groot vermogen in de handel en met haar plantages, die ze had samen met Carl Otto Creutz met wie ze samenwoonde. Haar droom was om met een blanke man te trouwen en uiteindelijk kreeg ze daarvoor na een lange juridische strijd toestemming. Maar dat betekende niet dat ze toegelaten werd tot de blanke elite.
Blonde pruik
Cynthia McLeod heeft veel onderzoek gedaan naar Elisabeth Samson en dit verwerkt in een roman: De vrije negerin Elisabeth (2000). Een van de scènes uit het boek beschrijft hoe Elisabeth na haar huwelijk een uitnodiging krijgt voor de nieuwjaarsreceptie bij de gouverneur. Ze gaat erheen, met een blonde pruik op, maar wordt door alle gasten met de nek aangekeken. Ook Iris heeft haar fictieve portret van Elisabeth een blonde pruik gegeven en een tragische blik.
Onlangs was Cynthia McLeod in Nederland en ze vertelde studenten van Humanity in Action over deze beroemde en rijke Surinaamse. Een van hen vroeg: “En had zij dan zelf ook slaven op haar plantages?” “Zeker” antwoordde McLeod “en ik weet wat je volgende vraag is: en hoe behandelde zij haar slaven?”. Ze vertelde dat ze wel beter voor haar slaven zorgde dan de meeste plantagehouders. Zo was de huisvesting beter dan gewoonlijk. Maar slavernij zelf was vanzelfsprekend, zelfs voor iemand wiens moeder een slavin geweest was.
Cynthia Mc Leod publiceerde ook een historische studie over Elisabeth Samson. Een vrije zwarte vrouw in het achttiende-eeuwse Suriname.
Elisabeth Samson is ook opgenomen in het boek 1001 vrouwen van Els Kloek en op deze pagina.
Meer werk van Iris Kensmil is te zien op de tentoonstelling Gedeeld verleden, slavernijverleden in de kunst bij CBK Zuidoost