Pelikaan voedt jongen, 1831 - William Mayor naar Giulio Romano (1499-1546) - Collectie Amsterdam Museum, inv.nr. A 12317

Pelikaan voedt jongen, 1831 - William Mayor naar Giulio Romano (1499-1546) - Collectie Amsterdam Museum, inv.nr. A 12317

Physiologus

In een vroege voorloper van de middeleeuwse bestiaria; in het werk van de anonieme Griekse auteur, de Physiologus (ca. tweede eeuw na Christus) lezen we hoe drie pas uit het ei gekropen en nog speelse pelikaantjes hun ouders per ongeluk met hun vleugels slaan. Het geïrriteerde ouderpaar doodt hun kroost. Na drie dagen opent een berouwvolle moeder­pelikaan met haar snavel de rechterzijde van haar borst en besproeit de zielloze kleintjes met haar eigen bloed. De pelikaantjes worden tot leven gewekt.

Gevelsteen Prinseneiland 269- 283, Amsterdam

Gevelsteen Prinseneiland 269- 283, Amsterdam

Christelijke toepassing

Dit motief wordt geadopteerd door de christenen. In de vroege middeleeuwen wordt het offer dat de moederpelikaan brengt gelijkgesteld aan de lijdende Christus, die aan het kruis, het bloed uit zijn doorboorde rechterzijde vergiet ter verlossing van de zondige mensheid. De periode van drie dagen, die tussen de dood en de reanimatie van de vogeltjes ligt, wordt vergeleken met de dagen die Christus in het graf doorbrengt, waarna hij op de derde dag uit de dood verrijst. In de beeldende kunst komt dit motief voor het eerst in de late middeleeuwen voor. De Italiaanse kunstenaar Giotto di Bondone (†1337) is waarschijnlijk de eerste die de pelikaan boven het kruis afbeeldt. Het wordt een geliefd onderwerp in de kunst. Aan het einde van de middeleeuwen krijgt de zichzelf offerende pelikaan vooral een eucharistische betekenis.