Jan ten Compe, De Haarlemmerpoort, Het Haarlemmerplein gezien naar de Haarlemmerpoort in westelijke richting, ca. 1754
Een zonnige ochtend
De Haarlemmerpoort van Hendrick de Keyser, die werd gebouwd in 1615-’18, is regelmatig in beeld gebracht. Ten Compe schilderde de poort tenminste tweemaal. Het schilderij van het Amsterdam Museum toont de poort, gezien vanuit de stad naar het westen, op een zonnige ochtend; de klok wijst 8 uur aan. Wandelaars van verschillende rangen en standen bevolken het Haarlemmerplein. Onder de stadswal laten vrouwen hun linnengoed bleken. Links heeft molen De Kraay op het bolwerk Sloterdyk het wiekenkruis op het westen gericht.
Standpunt van de schilder
Ten behoeve van de compositie koos de kunstenaar zijn standpunt vlakbij de huizenrij aan de noordzijde van het plein, waarvan de schaduwen zichtbaar zijn. Alleen zo was hij in staat om de overhoekse positie van de stadspoort ten opzichte van het plein te corrigeren en de façade evenwijdig aan het beeldvlak weer te geven. Ook liet hij het zonlicht nagenoeg vanuit het noorden binnenvallen, zodat de slagschaduwen van de stoffage evenwijdig aan het beeldvlak lopen.
Cadeau voor dochter
Uit oude herkomstgegevens blijkt dat ook de Haarlemmerpoort een tegenhanger had. Op verkopingen in 1781, 1784 en 1800 werd het aangeboden met een even groot Gezicht op de Leidsepoort in de winter. Bij de laatste gelegenheid kocht kunstmakelaar Van der Schley de Haarlemmerpoort aan voor een particulier. Deze gaf het ten geschenke aan zijn dochter en schoonzoon, die in de Haarlemmerstraat woonden en op de poort uitkeken. De aankoop door het museum in 1991 betekende de hereniging met de tegenhanger, die in 1960 was verworven.
Yola de Lusenet, Haarlemmerpoort gezien vanuit het oosten,2008
Voor meer informatie over het object SA40893