#020today: Het Levend Paardenmuseum

In de tentoonstelling ter plekke ligt uiteraard de nadruk op de historie van de Hollandsche Manege van architect Dolf van Gendt, die in 1882 in gebruik werd genomen. Hier gaan we in op de voorganger en naamgenoot van de huidige manege. Die eerdere Hollandsche Manege, die bestond van 1744 tot 1881, stond aan de Schans, tegenover de nog niet doorgetrokken Leidsegracht, daar waar nu de Leidsegracht de Marnixstraat kruist. Op de afbeelding hieronder is de manege het hoge rechthoekige gebouw achter de linker ophaalbrug.

Op het schilderij boven van Ludolf (II) Bakhuizen uit 1750 hebben we een inkijk in de toen nieuwe manege. Het werk wordt besproken in het boek In het zadel. Het Nederlands ruiterportret van 1550 tot 1900 van auteur Charles Dumas (Den Haag, 1979).

“In 1744 werd op kosten van zes voorname inwoners van de stad ‘de Hollandsche Rijschool (…) gebouwd. (…) De stalling kon zestig paarden herbergen en boven de bij de rijschool gelegen woning van de pikeur bevond zich een zaal voor concerten en danspartijen.”

“Er wordt ons hier een blik gegund in het interieur van een manege, waar ruiters bezig zijn de kunst van het hogeschoolrijden onder de knie te krijgen. Rechts zien we tussen de dressuurpalen een paard op de rug en daarachter een pikeur met rijzweep. In het midden probeert een ruiter op een wit paard een mézair of levade te maken; naast hem een man met meetlat (om te kijken hoe hoog het paard met de voorbenen van de grond komt).”

“Geheel op de achtergrond voert een ruiter te paard naar links een kapriole uit en daarnaast, tussen twee palen, maakt een en face weergegeven paard een levade. Daar zien we ook een loge, van waaruit enige toeschouwers de verrichtingen volgen.”

Het bekendst gebleven wapenfeit van deze eerste Hollandsche Manege ligt echter niet op hippisch terrein, maar op het muzikale: in 1766 gaven de tienjarige Wolfgang Mozart en zijn vier jaar oudere zus Nannerl hier enkele concerten, toen ze met hun ouders op tournee waren door Europa.

Toen deze manege in 1881 dus moest worden afgebroken, nam opnieuw een aantal Amsterdammers het initiatief tot de bouw van een manege. Het lag voor de hand dat die zou komen aan de rand van het nieuwe Vondelpark. Nogal wat bewoners van de pas gebouwde herenhuizen en villa’s bezaten paarden, menigeen met rijtuig, waarmee ze tochtjes maakten. In het gebouwencomplex van de Hollandsche Manege, in het begin vrij algemeen Vondelmanege genoemd, was niet alleen gelegenheid om rijlessen te volgen maar ook om paard en koets te stallen.

De Hollandsche Manege, vanaf nu dus met tentoonstelling: een Levend Paardenmuseum!

Je vind het schilderij van de Hollandse manege geschilderd door Ludolf Bakhuizen hier in de Collectie Online.