Zwart en wit

Het onlangs verschenen boek White innocence van Gloria Wekker bracht nieuwe inzichten. Zij toont met fraaie voorbeelden dat er een ‘cultureel archief’ bestaat vol met ideeën en beelden over ras en gender, die elkaar ook nog eens beïnvloeden. Achter de verschillen in huidskleur schuilen nog veel meer verschillen. Het boek is ook een mooie inleiding in intersectioneel denken: het tegelijkertijd kijken naar de verschillende manieren waarop (groepen) mensen van elkaar verschillen.

Wie laat je zien?

Voor een museum van een zo diverse stad als Amsterdam is het een voortdurende en urgente kwestie: wie laat je zien? En ga je dan uit van het overgeleverde erfgoed? Of laat je wat anders zien, dat niet perse authentiek erfgoed hoeft te zijn.

Bijvoorbeeld de wassen bedelaar gemodelleerd naar een ets van Rembrandt, die in 1975 in het heropende Amsterdams Historisch Museum stond tussen de (groeps)portretten van rijke zeventiende eeuwers. (Helaas is de bedelaar inmiddels retour naar Madame Tussauds en waarschijnlijk omgebouwd tot Elvis Presley of koningin Juliana). Voor de 17de eeuw waarvoor nu eenmaal weinig schilderijen en beelden zijn overgebleven die de armen portretteren, kan je op zo’n manier zichtbaar maken wat anders onzichtbaar is. Voor de samenleving van nu en kort geleden kan je op zoek bij de stadsbewoners. In het kader van de Black Achievement Month (oktober 2016) stelde ik voor een tentoonstelling te crowdsourcen door de vraag te stellen wie uit ‘de zwarte gemeenschap’ men in het museum zou willen zien. Een dat leidde meteen tot de vraag: ‘Wie is dan zwart?’ Gastcurator Imara Limon schreef er een mooie blog over.

“gewoon mensen net als ieder ander”

Niet iedereen is het eens het met gebruik van de term zwart. Vorige week zette ik op mijn Facebook tijdlijn de oproep om naar Kwaku te komen voor de talkshow: wie is zwart? gehost door Imara. Na wat positieve reacties verscheen deze: ‘Who gives a fuck about the museum erken eerst de slavernij en pay us our money back. Wij zijn geen zwarte gemeenschap maar gewoon mensen net als ieder ander we hebben een nationaliteit en dat is Nederlands met een Afrikaanse/ Surinaams/ Antilliaans achtergrond. Get YOUR facts and statements right before you approach us with such nonsence. We don't need no person in the museum. Wij eren onze voorouderen en mensen allemaal. Black achievement MONTH ?! seriously this is a joke .. ‘ Er volgt nog een post: ‘Misschien een initiatief wat goed bedoelt is maar spreek ons goed aan.’ Het leidde tot een lange discussie, waarin zwarte storyteller Neske Beks het opnam voor musea, zeker als deze proberen om deze issues ter discussie te stellen.

Etniciteit in Suriname

Ondertussen ben ik deze weken ook op pad met mensen van Openluchtmuseum Fort Nieuw Amsterdam in Suriname met wie het Amsterdam Museum een twinning project doet. Gerard Alberga, directeur van Fort Nieuw Amsterdam, woonde in de jaren zeventig in Nederland en hij zat er niet mee dat hij ‘zwartje’ genoemd werd. Hij heeft zwarte, inheemse, joodse en chinese voorouders dus ‘zwart’ is sowieso wat beperkt voor deze typisch Surinaamse mix-max. Ondanks de vermenging binnen het Surinaamse DNA worden cultuur en afkomst sterk langs etnische lijnen beleefd. Het is daar volgens Gerard normaal om elkaar met ‘neger’, ‘javaan’ of ‘chinees’ aan te spreken. Gerard wil de opstelling – in de oude gevangenis in het fort – inrichten door per cel één etnische groep te belichten. Dat leek me ingewikkeld, zeker voor de koloniale periode toen de blanke overheersers zo sterk het leven van de zwarte uit Afrika geroofde bewoners beheersten. Hoe laat je de ene groep zien zonder de andere? En bovendien kwamen er, vaak als gevolg van gedwongen seks tussen masra (meester) en slavin, steeds meer kinderen die ‘gemengd’ waren. De koloniale samenleving, geobsedeerd met kleur, had namen voor elke kleurvariëteit, zoals blijkt uit de tekening in het boek van John Gabriël Stedman. 

Donker, gekleurd of swag?

Na de talkshow, met een djogo op Kwaku-terras, raakte ik aan de praat met een man die enthousiast allerlei rolmodellen aandroeg voor de tentoonstelling. Aan het eind had hij toch nog even een opmerking: ‘Als je de titel nog kan veranderen: maak er donker of gekleurd van, niet zwart. Dat is iets dat de Telegraaf gebruikt’. Terwijl we onze Jamaicaanse vis staan te bestellen, valt mijn oog op een T-shirt dat verkondigt: Black is the new swag. Ook een goede tentoonstellingstitel misschien?